سیم‌کارت آزاد برای گردشگران خارجی؛ یادآوری تبعیض

چهارم اسفند وزیر ارتباطات در گفت وگو با خبرگزاری‌ آریا خبری داد که بسیاری را خشمگین کرد. عیسی زارع‌پور در این گفت‌وگو با اشاره به مشکلاتی که توریست‌ها و گردشگران خارجی در کشور به دلیل فیلترینگ دو پلتفرم واتس‌اپ و اینستاگرام دچارش شده‌اند گفت: «در نظر داریم با توجه به محدودیت استفاده از این دو پلتفرم، برای گردشگران خارجی که به کشورمان سفر کرده‌اند سیم‌کارت‌های خاصی را طراحی کنیم که این افراد بتوانند در مدت حضور خود در ایران راحت‌تر و بهتر از فضای‌ مجازی استفاده کنند.»

این خبر در توییتر پاد (پایگاه اطلاع‌رسانی دولت) هم منتشر، اما خیلی زود حذف شد.

کره شمالی یکی از محدودترین اینترنت‌های جهان را دارد، آن‌قدر که هر بار ما محدودیت تازه‌ای تجربه می‌کنیم سایه‌ی «کره‌شمالی شدن» بر سرمان پررنگ‌تر می‌شود. در آن کشور هم گردشگران و دانشجویان خارجی دسترسی بهتری به اینترنت دارند که البته همچنان قابل مقایسه با اینترنت در کشورهای آزاد نیست اما از شهروندان کره شمالی و حتی دانشجویانشان بهتر است. سطح دسترسی به اینترنت در این کشور بسیار تبعیض‌آمیز و به اصطلاح طبقاتی است.

شنیدن خبر سیم‌کارت خاص برای گردشگران خارجی با دسترسی آزادتر به اینترنت باز هم وضعیت این کشور را به یاد ما می‌آورد. کشوری که درز کردن اخبار از وضعیت مردمش به شدت کنترل می‌شود.

همان‌طور که اینترنت طبقاتی با احراز هویت و کنترل همراه است، سیم‌کارت خاص گردشگران خارجی هم به راحتی قابل کنترل و رصد است.

در حالی که مردم برای استفاده روزمره و کاری باید دائم با انواع محدودیت‌های اینترنت سر و کله بزنند، اگر گردشگران خارجی به سیم‌کارت آزاد دسترسی داشته باشند دیگر درکی از تجربه یک شهروند ایرانی از اینترنت نخواهند داشت. واقعیت در مورد فیلترینگ در ایران به همین سادگی پنهان می‌شود.

ماجرای سیم‌کارت مخصوص خارجی‌ها اتفاقات دیگری را هم به یادمان آورد. موضوع حضور زنان در ورزشگاه‌ها برای تماشای فوتبال که برای زنان ایرانی ممنوع بود اما زنان خارجی به راحتی می‌توانستند به تماشای این بازی‌ها بنشینند. این تبعیض هیچ‌گاه از خاطر مردم نرفته و همچنان هم با وجود مبارزات و مخالفت‌هایی که صورت گرفته ادامه دارد.

عقب رفتن و به یاد آوردن می‌تواند تا ماجرای کاپیتولاسیون هم پیش برود، همان‌طور که بسیاری از کاربران در شبکه‌های اجتماعی به آن اشاره کرده‌اند و آن را توهینی بزرگ به مردم کشور دانستند. آن‌ها همچنین گفته‌اند که تفاوت دسترسی گردشگران خارجی با شهروندان ایران به اینترنت، تحقیر ملت ایران در مقابل گردشگران خارجی و رعیت دانستن شهروندان ایرانی است. گفته‌اند در کشور خودمان شهروند درجه دو هستیم.

محمد فاضلی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه هم درباره این تبعیض بین توریست‌ها و شهروندان ایرانی در توییتر نوشته است: «ما مردم ایران را هم توریست فرض کنید. فقط اقامت ما متوسط هفتاد و اندی سال است. اگر توریست‌های خارجی برای چند روز اقامت به سیم‌کارت ویژه نیاز دارند تا از فضای مجازی استفاده کنند، ما توریست‌های بلندمدت هم داریم.»

تفاوت در سطح دسترسی همیشه رانت و بازارهای غیررسمی را به همراه دارد. همان‌طور که در مورد اینترنت طبقاتی هم بارها گفته شده، سیم‌کارت گردشگری هم می‌تواند بعد از مدتی تبدیل به منبع اشتغال‌زایی و درآمد برای عده‌ای و رانت دسترسی به سیم‌کارت با اینترنت آزاد برای عده‌ی دیگر شود.

روند پیش‌روی محدودیت اینترنت و فیلترینگ شدید در چند ماه اخیر هم باعث رشد بازار فروش vpn و فیلترشکن شد. روزنامه فرهیختگان به تازگی در گزارشی حجم بازار فیلترشکن‌های پولی در ایران را حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان در سال برآورد کرده است.

سیم‌کارت خاص برای اینکه گردشگران راحت‌تر به اینترنت دسترسی داشته باشند به خاطر کمک به صنعت گردشگری همچنین تمام کسب‌وکارهایی را به یاد می‌آورد که به خاطر محدودیت‌های اخیر دچار زیان‌های شدید شدند. به طور خاص فیلتر شدن اینستاگرام و واتساپ علاوه بر زیان‌های کسب‌وکارهای بزرگ، بسیاری از کسب‌وکارهای خرد خانگی، مشاغل متنوعی مثل تولید محتوا، کارشناس شبکه‌های اجتماعی، گرافیک و برنامه‌نویسی را با آسیب جدی مواجه کرد. اما راه حل از نظر مسئولان دادن امتیازات متفاوت به بعضی گروه‌های آسیب‌دیده بود، به جای اینکه مسئله را با رفع محدودیت‌ها حل کنند.

کاربران در شبکه‌های اجتماعی با عصبانیت به این موارد اشاره کرده‌اند. در نهایت خبر، هم از توییتر پاد حذف شد و هم وزارت ارتباطات پس از دیدن این حجم از اعتراضات به این نتیجه رسید که باید در مورد اظهارات وزیر توضیح دهد. در توضیحی که ایسنا منتشر کرد گفته شده که طراحی سیم‌کارت خاص برای گردشگران خارجی با توجه به محدودیت اینستاگرام و واتساپ صرفا در حد پیشنهاد است و هنوز درباره آن تصمیم‌گیری نشده است. اما ماجرا به طور کلی هم تکذیب نشد.

وزارت ارتباطات در توضیح با اشاره به اینکه میزان نصب و استفاده پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی در میان کاربران ایرانی همچنان رو به گسترش است گفته: «اما برای گردشگران خارجی که مدت کوتاهی به ایران سفر می‌کنند و دایره ارتباطات آنها با هموطنان خودشان در سکوهایی است که مطابق مقررات داخلی ما، آن سکوها دچار محدودیت‌هایی است، درخواست‌هایی مطرح شده است که سیم‌کارت‌های گردشگریِ زمان‌دار که تفاوت آن دسترسی به چند سکوی خاص است، اختصاص داده و پس از خروج گردشگر، آن سیم‌کارت منقضی شود.»

درواقع وزارت ارتباطات طراحی و ارائه چنین سیم‌کارت‌هایی را مد نظر قرار داده و آن‌طور که در این توضیحات آمده این پیشنهاد مطرح شده است.

پیش از این یک بار زارع‌پور از بازنگری در محدودیت‌های اعمال شده صحبت کرده و گفته بود داریم تلاش می‌کنیم بخشی از محدودیت‌های یکی دو دهه گذشته که دلایل محدودیتشان از بین رفته بازنگری شود و به گوگل پلی هم اشاره کرده بود. اما دیگر خبری از این تلاش‌ها نشد.

وزیر ارتباطات تا به حال پیشنهاد دیگری هم در مورد رفع محدودیت اینترنت برای شهروندان ایران نداده است. او فقط همیشه اعلام کرده که تصمیم‌گیر نیست.